Toerroute: Van Ieper naar Gravelines (133 km)

Geen idee wie het ooit gemeten heeft, maar wetenschappers zijn het erover eens dat ruim 70 % van de aarde uit water bestaat. En hoewel we niet de ambitie hebben om met een Yamaha Waverunner of Kawasaki Ultra op pad te gaan (voor wie dat niks zegt, dat zijn jetski’s van de merken die ons wél iets zeggen) leek het ons wel leuk om ons te laden leiden door water.

Ik zit al anderhalf uur op de motor als we in Saint-Omer arriveren. We zijn net door een biljartvlak landschap gereden dat een beetje aan Nederland doet denken. Alle stukken akker- en weiland zijn afgebakend met kanalen en kanaaltjes waar boten en bootjes op dobberen. Het zou idyllisch kunnen zijn, maar dat is het niet. Omdat het lijkt alsof elke Ch’ti zich finaal heeft laten zinken in een poel van lethargie. Een moderne voetgangersbrug over L’Aa Canalisée doet een poging om het beeld van Saint-Omer op te krikken, al kan die ene brug onmogelijk opboksen tegen alle andere infrastructuur die er afgeleefd en vervallen uitziet.

We rijden op de oever van de gekanaliseerde Aa door Saint-Omer en ik weet het heel zeker: mochten ze hier een beetje moeite doen, dan zou dit probleemloos een toeristische trekpleister kunnen zijn. Een tweede Venetië van het Noorden is misschien overdreven, maar het hoeft tegelijk ook geen Charleroi aan de Aa te zijn. Maar misschien zie ik de zaken te simplistisch, snap ik niet hoe diep de regio in het slijk van de economie is weggezakt. Of misschien denken mijn onderkoelde hersenen te negatief, dat zou ook zomaar kunnen.

Omdat Ieper veel meer is dan de Menenpoort, vertrekt de route deze keer aan de Rijselpoort. Café ‘t Klein Rijsel is ideaal om na de aanrijroute je koffie te nuttigen (niet voor 10.30 uur evenwel), er is parkeerplaats voor de deur en je kijkt recht op de Rijselpoort; de enige stadspoort uit de veertiende eeuw die nog overeind staat.

Tijdens de oorlog was de Rijselpoort de belangrijkste doorgang naar het front omdat deze route beter beschermd kon worden dan het traject langs de Menenpoort. Geen idee of stenen een ziel hebben, maar het zou wat mij betreft zomaar kunnen dat de Rijselpoort aan heel de heisa rond de Menenpoort een minderwaardigheidscomplex heeft overgehouden. Na driehonderd meter op de route ligt de relatieve drukte van provinciestad Ieper al achter je, na vier kilometer rijden we langs Provinciaal Domein De Palingbeek.

Via Wijtschate en het onooglijke Wulvergem slalommen we ten zuiden van Kemmel door de uitgestrekte, glooiende leegte van het West-Vlaamse Heuvelland. In Nieuwkerke word ik bijna overhoop gereden door een landbouwer die zich naar een wegversperring spoedt, maar voor de rest is alles hier peis en vree. De wielertoeristen zijn al vroeg op de afspraak, het lijkt wel alsof ze helemaal geen winterslaap meer houden. Maar mits een beetje hoffelijkheid van beide partijen is hier plaats genoeg voor elke liefhebber van recreatie op twee wielen.

Het laatste gehucht voor de Franse grens heet ‘De Seule’, een paar honderd meter is dat ‘Le Seau’. Een ‘seule’ is het West-Vlaams dialectwoord voor een emmer, aangevuld met wat water en een spons zou de BMW er beslist blij mee zijn. De wegen van de Westhoek liggen er vettig bij, de Beemer oogt al in zijn inrijperiode als een oorlogsslachtoffer.

De plaatsnamen mogen dan wel heel Vlaams blijven klinken, aan de andere kant van de Frans-Belgische grens voelt het toch allemaal compleet anders aan. Steenwerk, Zoeterstee, Nieuw-Berkijn, Meregem en Koudeschure: ze hadden allemaal perfect in Vlaanderen kunnen liggen, maar ook zonder naar de nummerplaten van de wagens of de verkeersborden te kijken voel je dat je in een ander land bent. In een regio die verloren ligt tussen de metropool Rijsel en de havenactiviteit van Calais en Duinkerke. Waar de landbouw prominent aanwezig is en wordt aangevuld met industrie in infrastructuur die overduidelijk zijn beste tijd achter de rug heeft.

In Merville gebruikt een autorally de achterafbaantjes die we ook voor deze route rijden en steken we een eerste keer La Lys over, een rivier die wij beter kennen als de Leie. In Saint-Venant dwarsen we die rivier opnieuw om een handvol kilometers verder op de oever van het Canal de Neufossé te belanden. In plaats van het kanaal te volgen en in een rechte lijn naar Saint-Omer te rijden, zwenken we via gehuchtjes als Blaringhem en Renescure naar het natuurgebied van Long Chêne.

De uitzichten over de uitgestrekte, glooiende velden en bossen zijn fraai, jammer genoeg trekken de hoogspanningsleidingen lelijke strepen in de lucht. Vanuit Duinkerke vertrekken talrijke wasdraden om het Franse binnenland van stroom te voorzien, dwars door het departement 62, Pas-de-Calais. De hoogspanningsmasten zijn illustratief voor de regio. Die hééft wel iets, maar er is tegelijk altijd een minpuntje dat de kop opsteekt. Alsof de regio niet compleet is zonder iets storends, iets wat er compleet niet past.

Vanaf Saint-Omer volgen we de gekanaliseerde Aa noordwaarts. De 89 kilometer lange rivier dankt haar naam aan het oud-Nederlandse woord dat ‘water’ betekent en is vooral bekend onder liefhebbers van kruiswoordraadsels: ‘Horizontaal 5 – Rivier in Noord-Frankrijk – Twee letters’. Het gebied tussen Saint-Omer en de kust wordt doorsneden door talloze riviertjes en kanalen. Het Canal de la Haute Colme neemt ons eventjes op sleeptouw richting Duinkerke, al slaan we tijdig linksaf om via Kapellebroek, Sint-Pietersbroek en Sainte-Marie-Kerque naar Grevelingen of Gravelines te sturen.

Gravelines bestaat al sinds de achtste eeuw, ontwikkelde zich in de twaalfde eeuw tot een belangrijke kuststad en werd in de zeventiende eeuw door Vauban versterkt tot garnizoensstad, vandaar de nog altijd schitterend bewaarde stervormige structuur van de omwalling met stadsgrachten en -muren. De route eindigt op de markt van Gravelines waar je beslist een kop koffie of een maaltijd kunt scoren, het strand van Grand-Fort-Philippe ligt op een paar kilometer van Gravelines en het honderden meters brede strand nodigt uit om voor je terugrit even de beentjes te strekken.

PRAKTISCH De route start aan de Rijselpoort in Ieper, vanaf Kortrijk gemakkelijk bereikbaar over de A19. Met 133 kilometer over verkeersluwe wegen is het een prima rondje om een wisselvallige dag mee te vullen, in Noord-Frankrijk rijden we veel over smalle wegen in relatief vergeten gebied waar je niet om de haverklap een restaurant of terras tegenkomt. Gravelines ligt vlakbij Duinkerke aan de Noordzeekust, over de A16 sta je in twintig minuten weer op Vlaamse grond.

Download de route

Provinciaal Domein De Palingbeek Wil je in alle rust aan je route beginnen, dan kan je in het cafetaria van het domein je ochtendkoffie slurpen en even tot aan het kunstwerk ‘ComingWorldRememberMe’ stappen. Kunstenaar Koen Vanmechelen pakte in 2018 uit met de installatie die een oerei voorstelt (een oerei, geen roerei, kieken!) met daarrond zeshonderdduizend kleine eitjes die symbool staan voor de soldaten die tijdens de Eerste Wereldoorlog het leven lieten in België. Vierhonderdduizend van die eitjes zijn intussen al verdeeld onder bezoekers, de resterende tweehonderdduizend staan er nog.

De poel van vrede De Pool of Peace of Spanbroekmolenkrater is de grootste en meest imposante mijnenkrater in de Westhoek: twaalf meter diep en met een omtrek van 129 meter. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Hill 60 (een zestig meter hoog heuveltje in het landschap) in handen gevallen van de Duitsers. De Britten groeven echter een tunnel onder de heuvel en bliezen de hele boel op. Dat scenario van veroveren en heroveren herhaalde zich tijdens de oorlog nog een paar keer, tot de Britten in 1917 met negentien dieptebommen de hele boel in de lucht deden vliegen. Met deze krater als gevolg.

Institut Aéronautique Amaury de La Grange Het vliegveld van Merville werd in 1936 aangelegd en heeft een geasfalteerde start- en landingsbaan van 1,8 kilometer en een één kilometer lange piste op gras. Tot de verovering door de Duitsers werd het in de Tweede Wereldoorlog gebruikt door de Royal Air Force, na de oorlog werd het een kleine regionale luchthaven voor pleziervluchten. Aan het vliegveld ligt het prestigieuze Institut Aéronautique Amaury de La Grange waar kandidaat-piloten vanuit heel Frankrijk naartoe komen voor hun opleiding.

Saint-Omer Ontstaan in de zevende eeuw kende Saint-Omer een bijzonder turbulente geschiedenis, er kon bij wijze van spreken geen oorlog uitgevochten worden in Europa of Saint-Omer deelde in de brokken. De Abdij van Sint-Bertinus (of wat er van overblijft) is fraai om te bezoeken, een wandeling langs de gekanaliseerde Aa toont jammer genoeg veel verloedering. De moerassen van Clairmarais liggen vlakbij.

Gravelines Gravelines (Grevelingen in het Nederlands) is een parel van een stad aan de Noordzeekust. De stervormige verdedigingsgordel van grachten en muren is typisch voor de militaire architect Vauban. Je kan bijna de hele stad rond wandelen op de stadsmuren of met een bootje (al dan niet gemotoriseerd) de hele omwalling rond varen. Links van de gezellige markt vind je verdeeld over vier gebouwen van de stadspoort een museum dat de geschiedenis van de drukkunst uitlegt.

Tekst en route Bart De Schampheleire • Fotografie Peter Naessens